Civilizacija Inka bila je posljednja velika domorodačka civilizacija Južne Amerike prije dolaska evropskih osvajača. Nastala je u 13. vijeku i razvila se u moćno carstvo koje je obuhvatalo teritorije današnjeg Perua, Bolivije, Ekvadora, Čilea i Argentine. Inke su bile poznate po svojoj impresivnoj arhitekturi, naprednom društvenom uređenju i kompleksnoj mreži puteva koja je povezivala cijelo carstvo.
Nastanak i prostiranje carstva Inka
Civilizacija Inka nastala je početkom 13. vijeka u oblasti oko grada Kusko, koji je postao prijestonica carstva. Prema legendi, carstvo je osnovao Manko Kapak, prvi Sapa Inka (vrhovni vladar), koji je prema predanju bio sin boga Sunca, Intija. Ovo božansko porijeklo vladara bilo je važan aspekt njihove kulture i religije.
Tokom narednih vijekova, Inke su proširile svoju vlast preko velikog dijela Anda putem vojnih osvajanja i diplomatskih brakova. Njihovo carstvo, poznato kao Tavantinsuju što znači “Četiri zemlje zajedno”, postalo je najveće carstvo u pretkolumbovskoj Americi. Sistematičnom organizacijom i upravom uspjeli su da integrišu različite narode i kulture pod svojom vlašću.
Najveća dostignuća Inka
Jedno od najznačajnijih dostignuća Inka bila je njihova mreža puteva, poznata kao Kapaq Ñan, koja je obuhvatala preko 40.000 kilometara. Ovi putevi su povezivali sve dijelove carstva, omogućavajući brzu komunikaciju, transport i trgovinu. Na putevima su postojale stanice poznate kao tambo gdje su putnici mogli da se odmore i obnove zalihe.
Inke su takođe bile majstori arhitekture i inženjerstva. Izgradili su impresivne građevine poput Maču Pikčua, planinskog grada koji je i danas simbol njihove kulture. Njihove građevine su bile poznate po preciznoj obradi kamena bez upotrebe maltera, što im je omogućavalo da izdrže česte zemljotrese u Andima.
Pad civilizacije i dolazak osvajača
Pad carstva Inka počeo je dolaskom španskih osvajača predvođenih Franciskom Pizarom 1532. godine. U trenutku njihovog dolaska, carstvo je bilo oslabljeno unutrašnjim sukobima, posebno građanskim ratom između prinčeva Atahualpe i Uaskara za prijesto. Pizaro je iskoristio ovu situaciju i zarobio Atahualpu, posljednjeg legitimnog cara Inka.
Uprkos plaćanju ogromne otkupnine u zlatu i srebru, Španci su pogubili Atahualpu, što je dovelo do destabilizacije carstva. Kombinacija vojne sile, bolesti koje su donijeli Evropljani i slabljenja društvene strukture dovela je do konačnog pada civilizacije Inka do sredine 16. vijeka.
Zanimljivosti
Inke nisu koristile točak niti pisani jezik u tradicionalnom smislu, ali su razvile sistem čvorova poznat kao kipu za vođenje evidencije i prenošenje informacija. Ovi čvorovi na konopcima omogućavali su im da bilježe brojeve i možda čak i priče, iako njihovo potpuno značenje još uvijek nije u potpunosti dešifrovano.
Legenda o El Doradu, gradu od zlata, potiče djelimično iz priča o bogatstvu Inka. Španci su bili fascinirani količinom zlata i srebra koje su pronašli, što je podstaklo dalja osvajanja i potragu za neiscrpnim izvorima blaga. Međutim, za Inke, zlato je imalo religijsku i simboličku vrijednost kao “znoj Sunca”, a ne samo materijalnu.