Robert Edvard Li (Robert E. Lee) bio je jedan od najpoznatijih vojnih lidera Američkog građanskog rata i legendarni general Konfederacije. Rođen 19. januara 1807. godine u Virginiji, Li je poticao iz ugledne vojne porodice – njegov otac je bio Henri Li III, poznat kao “Ludi Hari”, istaknuti oficir iz Američkog rata za nezavisnost. Obrazovan na Vojnoj akademiji West Point, Robert Li se rano istakao kao disciplinovan i sposoban vojni lider. Tokom svoje karijere, stekao je reputaciju briljantnog stratega, ali i časnog protivnika.
U Američkom građanskom ratu, Li je vodio vojsku Konfederacije, iako se lično protivio secesiji. Njegovo vođstvo tokom ključnih bitaka, poput onih kod Antietama i Gettysburga, učinilo ga je herojem Juga, ali i figurom oko koje se već dugo vode rasprave. Iako je rat završio porazom Konfederacije, Robert Li je ostao upamćen kao simbol južnjačke vojne vještine, ali i tragedije rata koji je podijelio naciju.
Rani život i vojna karijera
Robert Edvard Li je rođen u staroj aristokratskoj porodici u Stratford Holu, Virginija. Njegov otac bio je ratni heroj Američke revolucije, ali je porodično bogatstvo bilo narušeno zbog finansijskih problema. Kao mladić, Li je odlučio da slijedi očevu vojnu tradiciju i upisao se na West Point, prestižnu vojnu akademiju SAD-a. Diplomirao je 1829. godine sa izvanrednim uspjehom – bio je drugi u svojoj klasi i nije zaradio nijednu disciplinsku kaznu tokom školovanja.
Prije Američkog građanskog rata, Li je služio kao oficir u američkoj vojsci i istakao se tokom Meksičko-američkog rata (1846-1848), gdje su njegove taktičke vještine privukle pažnju tadašnjeg vrhovnog komandanta, generala Vinfilda Skota. Li je bio poznat po svom intelektualnom pristupu vođenju bitaka i pažljivom planiranju strategija. Kada je 1861. godine izbila secesija južnih država i započeo Američki građanski rat, Li je bio suočen s teškim izborom – prihvatio je da bude komandant snaga svoje rodne Virginije, iako je prvobitno odbio ponudu predsjednika Linkolna da predvodi vojsku Unije.
Vođstvo u Američkom građanskom ratu
Nakon što je izabran za komandanta vojnih snaga Virginije, Robert Li je brzo postao glavni vojni strateg i vođa vojske Konfederacije. Njegova najpoznatija jedinica, Vojska Sjeverne Virginije, ostvarila je niz impresivnih pobjeda tokom prvih godina rata, uključujući Bitku kod Bull Runa i Bitku kod Frederiksburga. Li je uspio da, sa ograničenim resursima i manjim brojem trupa, nadmudri brojnije i bolje opremljene snage Unije. Njegova vojska je često osvajala simpatije zbog svoje odlučnosti i discipline, iako je sama sudbina rata bila nesigurna.
Međutim, Li je pretrpio i nekoliko ključnih poraza, uključujući Bitku kod Gettysburga 1863. godine, koja je bila prekretnica u ratu. Njegova odluka da izvrši frontalni napad poznat kao Piketov juriš, završila se katastrofom za Konfederaciju, sa velikim gubicima i povlačenjem. Ipak, Li se smatrao oličenjem časti i hrabrosti, pa su ga i poslije rata mnogi Južnjaci slavili kao nacionalnog heroja.
Posljednje godine i nasljeđe
Nakon poraza Konfederacije i kapitulacije u Apomatoksu 9. aprila 1865. godine, Robert Edvard Li se povukao iz vojnog života. Odbio je da podrži dalje gerilsko ratovanje, vjerujući da bi dodatni sukobi samo izazvali još veće patnje za Južnjake. Godine 1865. postao je predsjednik Vašington koledža (današnjeg Washington and Lee University), gdje se posvetio obrazovanju i pomirenju Sjevera i Juga. Umro je 12. oktobra 1870. godine, a njegovo ime i dalje izaziva podijeljene stavove širom Sjedinjenih Država.
Li je ostao kontroverzna figura. Mnogi ga i danas vide kao oličenje hrabrosti i vojne vještine, dok ga drugi kritikuju zbog njegove borbe za Konfederaciju i odbrane ropstva, čak iako se privatno protivio ropstvu. Ova složenost u njegovom karakteru i vojnim postignućima čini Roberta Edvarda Lija jednim od najfascinantnijih ličnosti američke istorije.
Zanimljivosti
Kapitulacija: Li je predao svoju vojsku generalu Grantu u maloj kući u Apomatoksu (Appomattoxu), što je formalno označilo kraj građanskog rata.
Njegova kuća: Porodična kuća Roberta Lija, smještena u Arlingtonu, Virginija, kasnije je pretvorena u vojno groblje – danas poznato kao Nacionalno groblje Arlington.
Unikatni položaj: Li je jedan od rijetkih generala koji je zapovijedao vojskama obje suprotstavljene strane u dva različita sukoba – tokom Meksičko-američkog rata za Sjedinjene Države i tokom Građanskog rata za Konfederaciju.
Porodica: Robert Li je bio direktan potomak Ričarda Lija, jednog od prvih doseljenika koji su se nastanili u kolonijalnoj Virginiji u 17. vijeku.
Kontroverze: Spomenici i statue Lija su često u središtu kontroverzi u savremenom društvu, a mnogi su uklonjeni ili premješteni zbog njegove povezanosti sa Konfederacijom.
Robert Edvard Li je figura koja simbolizuje mnoge složene aspekte Američkog građanskog rata – od herojske borbe do moralnih dilema koje su se nadvijale nad čitavim sukobom. Bez obzira na to kako se danas gleda na njegovu ulogu, ostaje činjenica da je Li bio i ostao jedan od najpoznatijih vojnih lidera američke istorije, čija zaostavština još uvijek izaziva jake emocije i debate širom Sjedinjenih Američkih Država.