Inkvizicija je bila moćna institucija Katoličke crkve, usmjerena na suzbijanje jeresi i očuvanje crkvenih dogmi. Jedan od najpoznatijih sukoba između nauke i crkve dogodio se u 17. vijeku, kada je Galileo Galilej, istaknuti italijanski astronom i fizičar, stao pred sud inkvizicije. Njegova podrška heliocentričnom modelu svemira, prema kojem se Zemlja okreće oko Sunca, izazvala je ozbiljne optužbe i sukobe s Crkvom. Iako je Galilej bio naučnik, njegov rad je u to vrijeme predstavljao prijetnju vjerskim autoritetima.
Sukob nauke i crkve
Galilejeva podrška Kopernikovom heliocentričnom sistemu naišla je na veliki otpor Katoličke crkve. Iako je Galilej imao dokaze u prilog svojim tvrdnjama, uključujući posmatranja kroz teleskop, Crkva je smatrala da ovaj model protivrječi Svetom pismu. Inkvizicija je 1616. godine zvanično osudila heliocentrizam, nazivajući ga jeretičkim i opasnim po poredak. Galilej je tada bio upozoren da prestane javno zastupati ovaj model, ali ga to nije spriječilo da nastavi dalja istraživanja.
Godine 1632., Galilej je objavio knjigu “Dijalog o dva glavna svjetska sistema”, u kojoj je u formi dijaloga diskutovao o Ptolomejevom i Kopernikovom sistemu. Iako je pokušao ostati neutralan, knjiga je jasno naginjala u korist heliocentrizma. Ova publikacija je privukla pažnju inkvizicije, koja je 1633. godine pozvala Galileja na suđenje u Rimu. Na ovom suđenju, Galilej je bio prisiljen da se odrekne svojih stavova kako bi izbjegao ozbiljnije kazne.
Kazna i posljedice
Iako je izbjegao smrt, Galilej je bio osuđen na kućni pritvor do kraja svog života. Ujedno je bio prisiljen javno se odreći svojih naučnih uvjerenja. Nakon presude, njegova djela su bila zabranjena, a on je proveo ostatak života pod nadzorom inkvizicije. Ipak, to nije spriječilo Galileja da nastavi s naučnim radom u tajnosti. Tokom svojih godina u kućnom pritvoru, napisao je značajna djela o fizici, posebno na polju kretanja tijela i zakona inercije.
Inkvizicija je nastavila da suzbija širenje heliocentričnih ideja i nakon Galilejeve smrti, a tek 1992. godine, više od tri vijeka kasnije, Katolička crkva je zvanično priznala da je Galilej bio u pravu. Ovo priznanje je uslijedilo nakon dugotrajne revizije slučaja, koja je započeta krajem 20. vijeka.
Zanimljivosti
Galilej i sveštenici: Galilej je bio blizak prijatelj sa mnogim visokim crkvenim zvaničnicima, uključujući pape, što je dodatno zakomplikovalo njegov odnos s inkvizicijom.
“Ipak se okreće”: Iako je bio osuđen, Galilej nikada nije prestao vjerovati u heliocentrični model. Legenda kaže da je, nakon suđenja, mrmljajući rekao čuvenu rečenicu: „Ipak se okreće!“
Dozvola heliocentrizma: Crkva je tek 1822. godine zvanično dozvolila učenje heliocentrizma u svojim obrazovnim institucijama, mnogo poslije Galilejeve smrti.
Teleskop i Galilej: Iako nije izumio teleskop, Galilej ga je značajno unaprijedio, što mu je omogućilo da napravi ključna astronomska otkrića, poput posmatranja Jupiterovih mjeseca.
Galilejeva kćerka: Njegova kćerka, Maria Celeste, bila je časna sestra i Galilejeva najbliža podrška tokom suđenja i kućnog pritvora. Redovno mu je pisala pisma i brinula se o njemu uprkos teškim okolnostima.