Civilizacija Maja je jedna od najfascinantnijih i najtajanstvenijih civilizacija drevnog svijeta. Nastala je na području današnje Srednje Amerike i ostavila je dubok trag u istoriji čovječanstva svojim naprednim znanjima iz astronomije, matematike i arhitekture. Maje su bile poznate po svojim monumentalnim građevinama, hijeroglifskom pismu i kompleksnom kalendaru koji je izazvao mnoge kontroverze.
Porijeklo i prostiranje civilizacije Maja
Civilizacija Maja nastala je oko 2000. godine prije nove ere i trajala je sve do dolaska Španaca u 16. vijeku. Prostirala se na području današnjeg južnog Meksika, Gvatemale, Hondurasa, Belizea i sjevernog dijela Salvadora. Ovo područje, poznato kao Mezoamerika, bilo je dom mnogim naprednim civilizacijama, ali Maje su se istakle svojim jedinstvenim kulturnim i tehnološkim dostignućima.
Razvoj civilizacije Maja obično se dijeli na tri perioda: predklasični, klasični i postklasični. U klasičnom periodu (250–900. n.e.), Maje su dostigle vrhunac svog kulturnog i naučnog razvoja. Gradovi-države poput Tikala, Palenkea i Kopana bili su centri političke moći, religije i trgovine.
Najveća dostignuća Maja
Maje su bile izuzetno napredne u oblasti astronomije i matematike. Razvile su sofisticirani kalendarski sistem koji je uključivao Haab (solarni kalendar od 365 dana) i Tzolkin (sveti kalendar od 260 dana). Kombinacija ovih kalendara stvarala je ciklus od 52 godine, što je bilo značajno za njihove religijske obrede i društvene događaje.
U matematici, Maje su koristile koncept nule mnogo prije nego što je on bio poznat u Evropi ili Aziji. Njihov brojni sistem bio je vigesimalan (zasnovan na broju 20), što im je omogućavalo kompleksne proračune. Takođe su bili vješti arhitekti i inženjeri, izgradivši monumentalne piramide, hramove i opservatorije bez upotrebe metalnih alata ili točka.
Nestanak civilizacije i pad Maja
Nestanak klasične civilizacije Maja ostaje predmet mnogih istraživanja i teorija. Oko 9. vijeka, mnogi veliki gradovi su napušteni, što je označilo kraj klasičnog perioda. Mogući uzroci uključuju prenapučenost, iscrpljivanje resursa, ratove između gradova-država i dugotrajne suše.
Dolazak Španaca u 16. vijeku označio je konačan pad civilizacije Maja. Kolonizatori su donijeli bolesti protiv kojih domorodačko stanovništvo nije imalo imunitet, kao i vojnu silu koja je dovela do pada posljednjih nezavisnih majanskih kraljevstava. Ipak, nasljeđe Maja živi kroz njihove potomke i kulturni uticaj koji je i danas prisutan u Srednjoj Americi.
Zanimljivosti
Majanski kalendar je izazvao globalnu pažnju 2012. godine zbog tumačenja da predviđa kraj svijeta. U stvarnosti, 21. decembar 2012. godine označavao je kraj jednog velikog ciklusa i početak novog u majanskom „Dugom brojanju“. Ovaj kalendarski sistem pokazuje njihovo napredno razumijevanje astronomskih ciklusa i vremena.
Maje su takođe razvile jedan od najsofisticiranijih sistema pisanja u drevnom svijetu. Njihovo hijeroglifsko pismo sastojalo se od kombinacije logograma i silabičnih znakova. Ovaj sistem je dešifrovan tek u 20. vijeku, što je omogućilo dublje razumijevanje njihove istorije, mitologije i svakodnevnog života.