Lakote su jedno od najpoznatijih i najuticajnijih domorodačkih plemena u istoriji Sjedinjenih Američkih Država. Poznati su kao dio šire konfederacije Sijuksa (Sioux), koja se sastoji od tri glavne grupe: Dakote, Nakote i Lakote. Smješteni prvenstveno na teritorijama današnje Sjeverne i Južne Dakote, Lakote su razvili jedinstvenu kulturu koja je u velikoj mjeri povezana sa ravnicama na kojima su živjeli. Njihova društvena struktura, vojnička hrabrost i snažna duhovnost oblikovali su njihov identitet i istorijski značaj.
Porijeklo i društvena organizacija Lakota
Lakote su tradicionalno živjeli na Velikim Ravnicama, gdje su se bavili lovom na bizone, koji su predstavljali osnovu njihove ekonomije i kulture. Pleme Lakota čini zapadnu granu konfederacije Sijuksa i sastoji se od sedam podplemena, poznatih kao Teton Sijuksi: Oglala, Sicangu (Brule), Hunkpapa, Minikonjous, Sihasapa (Crnonogi), Itazipco (Bez Luka) i Oohenunpa (Dva Kotla). Svako od ovih podplemena imalo je vlastitu društvenu strukturu i teritoriju, ali su svi dijelili zajednički jezik, običaje i duhovne vrijednosti.
Društvena organizacija Lakota bila je bazirana na porodici, klanu i plemenu, sa posebnim naglaskom na ratničku hrabrost i duhovno vodstvo. Duhovna praksa Lakota bila je usmjerena na očuvanje harmonije sa prirodom, a najvažnija ceremonija bila je Ples Sunca, ritual tokom kojeg su ratnici dokazivali svoju hrabrost i posvećenost duhovnom životu. Njihova kultura i običaji prenosili su se usmeno kroz priče, pjesme i legende.
Ratnički duh i otpor prema ekspanziji
Lakote su postali poznati širom Sjeverne Amerike zbog svoje ratničke tradicije i sposobnosti da brane svoje teritorije. Kako su američki naseljenici počeli sve više da se šire prema zapadu tokom 19. vijeka, sukobi između Lakota i američke vojske postali su neizbježni. Posebno su se istakli tokom Velikog Sijuks rata (1866-1868), u kojem je vođa Crveni Oblak (Red Cloud) uspio da ostvari pobjedu nad američkom vojskom, prisilivši je da napusti svoje utvrde i prihvati uslove sporazuma koji su prepoznali teritorijalna prava Sijuksa.
Jedan od najpoznatijih sukoba u kojem su Lakote odigrali ključnu ulogu bila je Bitka kod Little Bighorna 1876. godine, poznata i kao Kasterovo posljednje uporište. Lakote su se, zajedno sa Čejenima i Arapahom, sukobili sa američkom vojskom pod vođstvom generala Džordža Kastera, nanijevši joj težak poraz. Vođe poput Ludog Konja i Bika Koji Sjedi postali su legendarne figure u istoriji otpora domorodaca. Međutim, nakon ove pobjede, američka vojska je pojačala svoje napade, što je dovelo do sloma otpora i prinudnog smještanja Lakota u rezervate.
Pad i borba za očuvanje identiteta
Poslije 1877. godine, Lakote su izgubile većinu svoje teritorije i bile prisiljene da žive u rezervatima. Jedan od ključnih događaja koji je obilježio kraj njihove borbe bila je Masakr kod Ranjenog Koljena 1890. godine, gdje je više stotina Lakota, uključujući žene i djecu, ubijeno od strane američke vojske. Ovaj tragičan događaj označio je kraj otvorenog otpora, ali nije ugušio duh Lakota.
Poglavice Lakota: S lijeve strane Bik Koji Sjedi (1831–1890), a s desne strane Crveni Oblak (1822–1909).
Danas, Lakote se i dalje bore za očuvanje svog jezika, kulture i teritorijalnih prava. Njihova borba za povratak Svetih Brda (Black Hills) i zaštitu životne sredine, poput nedavnih protesta protiv Dakota Access naftovoda, pokazuje da je njihov otpor i dalje živ. Oni danas žive uglavnom u rezervatima Pine Ridge, Rosebud i Cheyenne River u Južnoj Dakoti, gdje su usmjereni na očuvanje svog kulturnog identiteta i revitalizaciju jezika.
Zanimljivosti
Ime “Sijuks” dolazi od francuskog skraćenja riječi “Nadouessioux”, što su Algonkin Indijanci koristili da opišu Sijukse kao “male zmije” ili “neprijatelje”. Lakote i druge grupe preferiraju da se nazivaju svojim plemenskim imenima.
Bik Koji Sjedi, poznat kao Tatanka Iyotake, nije bio samo ratni vođa, već i duhovni lider Lakota. Njegove vizije bile su ključne u pripremama za Bitku kod Little Bighorna.
Crveni Oblak je jedini domorodački vođa koji je izvojevao pobjedu u ratu protiv Sjedinjenih Država. Njegov sporazum je rezultirao povlačenjem američkih trupa iz regiona i privremenim priznavanjem prava Lakota.
U društvu Lakota, žene su imale značajnu ulogu i povremeno su mogle postati ratnici i lideri. Jedna od najpoznatijih bila je Buffalo Calf Road Woman, koja je spasila svog brata tokom bitke.
Ples Duhova bio je religijski ritual krajem 19. vijeka koji je obećavao povratak starih vremena, kada su bizoni bili brojni i domorodačke nacije slobodne. Strah od ovog rituala doprinio je sukobu kod Ranjenog Koljena.
Lakote su poznati po svojoj bogatoj umjetničkoj tradiciji, posebno po beadwork-u (vez pomoću perlica) i tradicionalnim slikama na koži bizona, koje su predstavljale ključne trenutke u njihovom životu.
Lakote su prošli kroz ogromne promjene tokom 19. vijeka, ali su i dalje sačuvali svoj ponos i identitet. Njihova istorija borbe i otpora i danas inspiriše mnoge, podsjećajući na važnost očuvanja kulturnog nasljeđa i prava.