Nabatejci su bili drevna arapska civilizacija koja je postojala između 4. vijeka prije nove ere i 2. vijeka nove ere. Poznati su po svojoj izuzetnoj trgovačkoj mreži i gradovima isklesanim u stijenama, poput Petre. Zahvaljujući svojoj kontroli nad trgovinskim putevima, Nabatejci su stekli ogromno bogatstvo, a njihovi gradovi postali su centri trgovine i kulture. Iako su kasnije potpali pod vlast Rimskog carstva, njihova arhitektura i inženjerska dostignuća ostali su simboli njihove snage i inovativnosti.
Prostor i lokacija civilizacije
Nabatejska civilizacija prostirala se na teritorijama današnje Jordanske i Saudijske Arabije, sa prijestonicom u Petri, koja se nalazila u današnjem južnom Jordanu. Njihovo carstvo obuhvatalo je i dijelove današnjeg Izraela i Sirije, povezujući Arapski poluostrvo sa Mediteranom. Zahvaljujući strateškoj poziciji na raskrsnici trgovačkih puteva, Nabatejci su kontrolisali trgovinu tamjanom, začinima, zlatom i srebrom, što im je omogućilo ekonomski procvat i političku stabilnost.
Pored Petre, izgradili su i druge važne gradove poput Mada’in Saleha u Saudijskoj Arabiji i Gaza u današnjem Izraelu, koji su služili kao trgovačke stanice. Njihovo prisustvo u ovim regionima bilo je ključ za uspostavljanje dominacije nad trgovinskim putanjama koje su povezivale Indiju, Arabiju i Evropu, čineći ih jednom od najvažnijih trgovačkih sila svog vremena.
Inženjerska i arhitektonska dostignuća
Nabatejci su bili poznati po svojoj sposobnosti da grade impresivne građevine isklesane u stijenama i po inovativnim inženjerskim rješenjima u surovim pustinjskim uslovima. Najpoznatiji primjer je Petra, grad isklesan unutar stijenskih zidova doline, čije monumentalne građevine poput Al-Khazneh (“Riznica”) i Ad Deir (“Manastir”) predstavljaju vrhunac njihove arhitekture. Koristili su sofisticirane metode rezbarenja kamena kako bi stvorili složene fasade, ukrašene detaljima grčke, rimske i lokalne umjetnosti.
Pored arhitekture, Nabatejci su bili majstori u upravljanju vodom, što im je omogućavalo opstanak u surovim pustinjskim predjelima. Razvili su složene sisteme akvadukta, cisterni i brana, koji su omogućavali prikupljanje i skladištenje vode tokom sušnih perioda. Ovi sistemi ne samo da su omogućavali život u pustinji, već su omogućavali i razvoj poljoprivrede i trgovine, što je bilo od suštinskog značaja za stabilnost njihove ekonomije.
Trgovina i kulturni uticaj
Kultura Nabatejaca bila je jedinstvena mješavina lokalnih arapskih običaja i helenističkih uticaja, koja se razvila zahvaljujući njihovim trgovačkim vezama sa raznim narodima. Njihova pisma, koja su prethodila arapskom, korišćena su za administraciju, dok su njihovi hramovi i svetišta pokazivali uticaje grčke i rimske religije. Posebno su bili poznati po svojoj otvorenosti ka drugim kulturama, usvajajući stilove od svojih trgovačkih partnera, što se ogledalo u njihovoj umjetnosti, jeziku i religijskim običajima.
Nabatejci su, pored trgovine robom, kontrolisali i rute začina i tamjana, koji su iz Arabije i Indije dolazili u Evropu. Njihova sposobnost da kontrolišu te trgovačke rute bila je izvor ogromnog bogatstva, ali je također privukla pažnju velikih carstava, poput Rimskog, koje ih je konačno anektiralo 106. godine nove ere. Iako su izgubili političku nezavisnost, Nabatejci su nastavili da igraju važnu ulogu kao posrednici u trgovini pod rimskom vlašću.
Zanimljivosti
Nabatejci su razvili jedan od najnaprednijih sistema navodnjavanja u antičkom svijetu. Koristili su mrežu akvadukata, kanala, cisterni i brana kako bi prikupljali vodu iz različitih izvora – kišnice, poplavnih voda i podzemnih izvora. Njihovi rezervoari, često skriveni i precizno projektovani, imali su unutrašnjost presvučenu cementom otpornim na vodu, koji je sprječavao gubitak vode i omogućavao dugoročno skladištenje.
Grad Petra bio je skriven od ostatka svijeta sve do 1812. godine, kada ga je otkrio švajcarski istraživač Johan Ludvig Burkhardt, maskiran kao lokalni trgovac.
Nabatejci su razvili tajnu tehniku iskopavanja fasada svojih građevina, počinjući rezbarenje sa vrha litica kako bi osigurali simetričnost i stabilnost svojih zdanja.
Njihov bogat panteon božanstava uključivao je i Dusharu, glavnog boga Nabatejaca, kome su posvećivali hramove širom svog carstva.
Ime “Petra” dolazi od grčke riječi za kamen, što odgovara njenom izgledu i funkciji kao grada isklesanog u stijeni.
Nabatejci su razvili napredne metode konzervacije hrane i skladištenja vode, što im je omogućavalo da prežive duge trgovačke karavane kroz surove pustinjske predjele.
Nabatejci su bili narod koji je, uprkos surovim prirodnim uslovima, stvorio jednu od najimpresivnijih civilizacija antičkog svijeta. Njihova sposobnost da prežive, razviju kompleksnu trgovačku mrežu i stvore arhitektonska čuda poput Petre, svrstava ih među najfascinantnije narode u istoriji Bliskog istoka.