Pavle Bakić je bio poslednji srpski despot i istaknuti vojskovođa u borbi protiv Osmanskog carstva tokom prve polovine 16. vijeka. Rođen u Šumadiji, upravljao je velikim posedima oko Venčaca, poznatim kao “Bakićeva zemlja”. Nakon prelaska u Ugarsku, postao je ključna figura među srpskim plemstvom u borbi protiv Osmanlija. Njegov život obilježili su hrabrost, vojničke vještine i nepokolebljiva posvećenost oslobađanju srpskih teritorija.
Porodica i odnosi sa Turcima
Porodica Bakić bila je ugledna srpska vlastela sa značajnim posjedima u Šumadiji tokom 15. i 16. veka. Pavle Bakić je, zajedno sa svojom braćom, upravljao imanjima oko Venčaca, koja su obuhvatala oko pedeset sela, poznata kao “Bakićevo polje”. Kao hrišćanski spahija, uživao je veliki ugled među Osmanlijama, posebno kod smederevskog sandžak-bega Ferhat-paše. Zbog svoje lojalnosti, dobio je pravo da prikuplja porez (harač) od lokalnog stanovništva.
Međutim, nakon pogubljenja Ferhat-paše 1524. godine, Pavle je pao u nemilost kod osmanskih vlasti. Optužen je za zadržavanje imovine Ferhat-paše i podsticanje pobune među janjičarima. Suočen sa ovim optužbama i mogućom odmazdom, Pavle je odlučio da napusti Osmansko carstvo. U decembru 1525. godine, zajedno sa porodicom i sljedbenicima, prešao je u Ugarsku, gdje je nastavio borbu protiv Osmanlija.
Prelazak na stranu Habsburga
Nakon prelaska u Ugarsku, Pavle Bakić je stupio u službu kralja Lajoša II, koji mu je dodijelio grad Lak i okolne posjede kao nagradu za vjernost. Sa svojim četama učestvovao je u značajnim bitkama protiv Osmanlija, uključujući i čuvenu bitku na Mohačkom polju 1526. godine. Nakon poraza ugarske vojske i smrti kralja Lajoša II, Pavle se priklonio erdeljskom vojvodi Jovan Zapolji u borbi za ugarski presto.
Međutim, poslije Zapoljineg poraza kod Tokaja 1527. godine, Pavle prelazi na stranu habsburškog nadvojvode Ferdinanda I i ostaje mu vjeran do kraja života. Ferdinand I ga je 1528. godine imenovao vrhovnim kapetanom srpske pješadije, konjice i šajkaških četa. Pavle se istakao u odbrani Beča 1529. godine, gdje je njegova konjica odigrala ključnu ulogu u odbijanju osmanske opsade. Za svoje zasluge, 20. septembra 1537. godine, imenovan je za srpskog despota, poslednjeg koji je nosio tu titulu.
Bitka kod Gorjana
U jesen 1537. godine, vrhovni zapovjednik habsburške vojske Ivan Kacijaner doveo je vojsku do Osijeka, ali su njegovi vojnici bili iscrpljeni, gladni i bezvoljni. Osmanlije, svjesne lošeg stanja u hrišćanskom taboru, nisu odmah napale, već su sačekale pojačanja. Kada su se dvije turske vojske, pod komandom Mehmed-bega i Husrev-bega, spojile, hrišćanske snage su se našle u nepovoljnom položaju.
Kacijaner je naredio povlačenje, ostavivši dio vojske da se snalazi kako zna i umije. Pavle Bakić, međutim, odlučuje da se ne povuče. Kod mjesta Gorjan, 9. oktobra 1537. godine, on sa svojim srpskim konjanicima kreće u odlučujući juriš na daleko nadmoćnijeg neprijatelja. Poslije dugotrajne i žestoke borbe, Bakić je smrtno ranjen i oboren sa konja.
Njegova smrt izazvala je ogorčenu borbu između srpskih konjanika i osmanskih janičara, ali su Turci na kraju odnijeli pobjedu. Mnogi srpski ratnici su poginuli braneći tijelo svog despota, dok su drugi zarobljeni. Odrezanu glavu Pavla Bakića Mehmed-beg je poslao sultanu u Carigrad, dok su mnogi zarobljeni srpski ratnici odvedeni u ropstvo. Smrću Pavla Bakića ugašena je srpska despotovina, a njegov pad označio je kraj nade za oslobođenje pod habsburškom zastavom.
Zanimljivosti o Pavlu Bakiću
Pavle Bakić bio je posljednji nosilac titule srpskog despota, koja je postojala još od vremena Stefana Lazarevića.
Njegova vojska bila je sastavljena uglavnom od srpskih izbjeglica i vojnika koji su pobjegli iz osmanske Srbije.
Iako je bio vješt ratnik, sudbina mu nije bila naklonjena – habsburške snage su bile loše organizovane, a ugarski velikaši nisu mu davali punu podršku.
Nakon njegove smrti, ideja o srpskoj despotovini pod zaštitom Habsburga nestala je iz političkih planova sve do kasnijih austrijsko-turskih ratova.