Vuk Branković, srednjovjekovni srpski velmoža i knez, ostao je upamćen kao jedna od najkontroverznijih ličnosti srpske istorije. Dok ga istorijski izvori predstavljaju kao moćnog vladara i vjernog saveznika kneza Lazara, narodna tradicija često ga karakteriše kao izdajnika tokom Kosovske bitke 1389. godine. Ova suprotnost između istorijskih činjenica i epske tradicije stvorila je dvostruku percepciju njegovog lika, koja i danas izaziva polemike.
Istorijski Vuk Branković
Vuk Branković rođen je sredinom 14. vijeka i pripadao je moćnom plemićkom rodu Brankovića, koji su imali znatan politički i vojni uticaj u srednjovjekovnoj Srbiji. Nakon ženidbe Lazarevom kćerkom Marom, Vuk je postao jedan od najvažnijih saveznika kneza Lazara, upravljajući značajnim oblastima na Kosovu, uključujući Prištinu, Vučitrn i Peć.
Njegovo ime vezuje se za herojski otpor Osmanskom carstvu, a učestvovao je u Kosovskoj bici 1389. godine, gdje je komandovao desnim krilom srpske vojske. Njegove jedinice su ostvarile najviše uspjeha tokom bitke, te su natjerale na povlačenje cijelo lijevo krila Osmanlija. Nakon bitke, o čijem ishodu se i dalje polemiše, vratio se sa dijelom vojske u svoju oblast, ali se ubrzo našao pod pritiskom Osmanlija. Njegov kraj bio je tragičan — izgubio je vlast i umro kao zatočenik Bajazita I.
Mit o izdaji
Narodna epska tradicija, međutim, nije slavila Vuka Brankovića. Umjesto toga, opjevala ga je kao izdajnika koji je, prema legendi, napustio bojno polje na Kosovu u kritičnom trenutku i time presudio Lazarevoj vojsci. Ova priča o izdaji postala je jedan od stubova srpske epske poezije, iako ne postoji istorijski dokaz koji bi je potkrijepio.
Epske pjesme su često koristile likove poput Vuka Brankovića kako bi personifikovale moralne lekcije, pri čemu je izdaja predstavljala najveći grijeh prema narodu i državi. Uprkos ovome, Vukova stvarna uloga bila je daleko složenija. Njegova politička borba za očuvanje vlasti i pokušaji da se održi balans između Osmanskog i Ugarskog carstva pokazuju ga kao pragmatičnog, a ne izdajničkog vladara.
Zanimljivosti
Motiv izdaje – Legenda o Vuku Brankoviću kao izdajniku počela je da se širi tek vijekovima nakon Kosovske bitke, naročito u vrijeme kada su Srbi tražili simbole za kolektivnu patnju i otpor.
Brankovići – Brankovićeva porodica nastavila je da igra značajnu ulogu u srpskoj istoriji. Njegov sin Đurađ Branković postao je despot Srbije i sagradio Smederevsku tvrđavu, te se opirao Osmanskim napadima do svoje smrti.
Kosovska bitka – Istorijski izvori ukazuju na to da su neki drugi srpski velikaši možda zaista napustili bojno polje na Kosovu, ali njihova imena nisu ostala zabilježena u narodnom pamćenju.
Simbol izdaje – Lik Vuka Brankovića korišten je u savremenoj kulturi kao simbol izdaje, ali i kao povod za preispitivanje istorijske istine.